'समयको रङ' भित्रको विविध रङ

रमेश सफर निरौला
त्रिवि, किर्तिपुर


पुस्तकः समयको रङ (Colour of Epoch)
प्रकाशित मितिः २०६४
लेखक/गीतकारः टीका चाम्लिङ

साहित्य जुनसुकै विधाको भएपनि यो पाठकको भित्री हृदय आह्लादित गर्ने किसिमको हुनुपर्छ । लेखन र प्रयोगका नाममा बेतुक शब्दहरू थुपारेर काव्यलाई क्लिष्ट बनाउनु र पाठकलाई भ्रममा पार्दै आफू अव्बल हुन खोज्नु मूर्खता हो । कुनै पनि कृतिमा विविध पाटाको खोजी गर्ने क्रम नेपाली साहित्यको समालोचना विधामा शुरू भैसकेको छ । एक पठनमा वा लेखनमा एक तरिकाले मात्र कृतिलाई हेर्ने आग्रह चक्रव्यूह सञ्चेतनाको छ ।

हाम्रो जस्तो गाउँले भरिएको देशमा गाउँले र स्थानीय विम्वको प्रयोगले रचनालाई मिठासपूर्ण बनाइदिन्छ । तर पाठकले खोजेजस्ता रचना गर्ने रचनाकार औलामा गन्न सकिन्छ । यस्ता रचनाकारहरू मध्ये गीतकार टीका चाम्लिङ समयको रङ नामक गीतिसङ्‍ग्रह माफत गाउँले र जातीय विम्वहरू (Racial images) प्रयोग गर्न तल्लीन छन् । खोटाङको किराँत संस्कृति र चाडपर्वमा चलेका मौलिक शव्दहरू गीतको मिटरमा नार्न सिपालु चाम्लिङ एक सफल गीतकार भएको कुरा त २०६१ सालमा रेडियो नेपालको उत्कृष्ट गीतकार पुरस्कार जित्नुले नै प्रमाणित गरिसकेको छ । उत्कृष्ट शव्द चयन र तिनको गीतिलयमा सफलतापूर्वक प्रयोग गर्ने उनको शैलीको एक उदाहरण-

यसपालीको साकेलामा खुसेलाई डाक्छु
नजानेको एउटा शिली उसैलाई माग्छु ।

साँस्कृतिक चेतनाले भरिपूर्ण किराँती समाजमा प्रचलित साकेला, उधौली, उभौली मात्र हैन मुर्चुङ्‍गा, बिनायो जस्ता नेपाली लोकबाजाको प्रयोग अत्यन्त मीठो शैलीमा गरेका छन् ठाउँठाउँमा । एउटा छोरो परदेशिदा आमाको पीर कस्तो हुन्छ र उनको दिनचर्या कसरी व्यतित हुन्छ भन्ने कुराको स्पष्ट चित्र एउटै गीत मेरी आमा ले देखाउँछ । शान्ति भए खुसी हुने नेपाली जातिलाई सुनभन्दा नुन नै प्यारो लाग्ने भनाइ छ उनको गीतमा । इन्द्रेणीको रङ मनपराउने गीतकार इन्द्रेणीको गाउँतिरै फर्कन चाहन्छन् जुन चाहना उनको मात्र नभई आम आन्तरिक र बाह्य आप्रवासी (Diaspora)को समेत हो ।

जनयुद्धकालदेखि शान्ति स्थापना भइसक्दा सम्मका ४४ गीत समेटिएको समयको रङ नेपाली र अंग्रेजी दुवै भाषामा प्रकाशित छ । यो कृति बिभिन्न समयको नेपाली समाजको रङ पनि हो । ऋतु परिवर्तनसँगै कर्‍याङकुरुङ फर्कनु, आरू फुल्नुले परिवर्तनको आह्वान गर्छ भने आपसी वैमनस्यता त्यागेर एकै मालामा उनिन प्रेरणा प्रदान गर्छ । मान्छेको जिन्दगी भन्नु नै दु:खको सागर हो र सागरसँगै बग्ने हामी पानी हौ, जो जन्मस्थानको पीडाले कर्मस्थानमा दुखेर नियतिको पछि दौडिरहन्छ भन्ने दृष्टिकोण गीतकारको रहेको पाइन्छ । मान्छेको जीवनका विविध पाटा हुन्छन् र तिनको आ-आफ्नो रूप र रङ हुन्छ । यिनै फरक फरक रङको समग्रता (Totality) नै जीवन हो जुन समग्रतामा हेर्न नसकिने हुन्छ । समयको रङमा रङ्गीन गीतकार आफू जस्तै आफ्ना श्रृजना पनि रङ्गीन संसारका रङगविहीन अनुहारको श्रृंगारमा खर्चन चाहन्छन् । यस्तै समर्पण र त्यागले मात्रै नेपाली साहित्य बिनिर्माणवाद (Deconstruction)को बाटोतिर लाग्न सक्छ । बिनिर्माणवाद नेपाली साहित्यको लागि अत्यावश्यक छ ।

Posted in: पुस्तक चर्चा