मान्छे अनि फेरि मान्छे

- किशोर न्यौपाने 'यदु'

समयका
कलेटी परेका काँचुलीहरू
ओछ्याएर फलैंचामा
मेरी हजुरआमा
आँसुसँगै कात्‍नुहुन्छ
जिन्दगीको ए-को-हो-रो
परिभाषा ।

विचलित नबनी कत्ति पनि
जब
नबुझिने अनुहारमा खुम्चिएका रेखा देखाउँदै
पढ्नुहुन्छ एक अनुच्छेद वर्तमान
अनि मलाई लाग्छ-
उस्तै रहेछ बाँच्नुका रुटिनहरू
हिजो, अस्ति र आज ।

तर
भिरालो खुट्टाहरूले समाएर गन्तव्यमा
अहँ, गर्न सकिने रहेनछ सफलताको दस्तखत
त्यसैले होला
उहाँ भन्नुहुन्थ्यो-
सपनाको महल र खरानी मानसिकता
उस्तै-उस्तै हो नानू !

मेरी हजुरआमाको आग्रह र सल्लाहमा
त्यसपछि मैले कहिल्यै देखिनँ सपना,
आजकाल गर्व लाग्छ
सपनाको राजनीति नगरीकनै
म मान्छे बन्न सकेको छु

साँच्चै
कति गाह्रो हुने रहेछ हगि
मान्छेजस्तै मान्छे बन्नलाई ।

- आरुपोखरी ७, गोरखा ।

मुक्तक

आशमा लेखें
विश्वासमा लेखें
थाहा छ,
तिमीलाई मैले
बुढासुव्बाको बाँसमा लेखें ।।

रमेश
इलाम

काठमाडौँको गाइजात्रा








तस्वीरः अभिनय र सन्तोष सागर, कलेजकलम।

समयबारे बेखबर समय

-जय गौडेल

यो,
एउटी कुमारी
कुमारीत्व बचाउनको लागि
वेश्या,
अनि
एउटी वेश्या
वेश्यात्व बिकाउनको लागि
कुमारी बनेको समय हो

यो,
शान्तिको निमित्त
बुद्धले बन्दुक बोकेर
क्रान्ति गरेको समय हो

यो,
मान्छेले
मान्छे-मान्छेको माझमा
मान्छे खोजेको समय हो

यो,
समयले समयलाई
समय सोधेको समय हो ।

-स्याङ्जा ।

BAD POLITICS

Shrijana k. c.


"Politics is a bad game",
always we were listen this as canon,
Everyone while born brings its name,
but never we implement only we assumed.

As development of destruction got fame,
but instead had to be learned as life canon,
Everyone can sit on chair of it as same,
never its own path is assumed,

We work for goodness though we are tame,
ethics is not only from our party canon,
why our opponent doesn't feel shame,
declaring our hard work as their own assumed.

Now, this generation will try though will be lame,
will change definition as critics from canon,
Never will remain just fame of respected Mr. Zame,
But, play politician from own place, will close all assumed.

अन्यौल ...

एन. एस. डी. 'संघर्षी'

जिन्दगी मसँगै दौडिरहेछ
या म जिन्दगीसँगै दौडिरहेछु
थाहा छैन या त समयसँगै दौडिँदैछु
या समय मसँग हिँडिरहेछ
अनभिज्ञ छु म कोसँग हिँडिरहेछु
गन्तव्यको कुनै ज्ञान छैन
म कहाँ पुग्दैछु एक्लै विरहीबनी
आँसु म सँगै बग्दैछ या
म आँसुसँगै बगिरहेछु
थाहा छैन या त सँगसँगै बग्दैछु
या आँखा मात्र रसाइरहेछ
बेखबर छु म कोसँग रोइरहेछु
म किन रुदैछु हृदय रित्तिने गरी

ग्वार्को, ललितपुर

गजल

शून्य प्रकाश

सयौँ जुनी हैन एउटै जुनी दिए पुग्छ ।
बरदानमा प्रभु मलाई उनी दिए पुग्छ ।

प्वाँख देउ पन्छी जस्तै उड्न पाउँ भन्दिन म
पिँजडामा उनीसँगै थुनिदिए पुग्छ ।

स्वर्ग कस्ले देख्या छ र भोलिको भर हुन्न
यही धर्ती यही आकाश मुनी दिए पुग्छ ।

यति दिने वाचा गर अरु केही माग्दिन म
'शून्य' मनको यौटै बिन्ती सुनिदिए पुग्छ ।

हिन्दीमा सपथ, सडकमा धुवाँ

गणतान्त्रिक नेपालको प्रथम उपराष्ट्रपतिले हिन्दी भाषामा सपथ लिएपछि काठमाडौमा त्यसको विरोधमा देखिएका केही झलकः


तस्बीरः कैलाश राई, कलेजकलम ।

यो काठमाडौँ

जनकराज सापकोटा

राजधानीको वर्णपटमाथि उभिनुको भ्रम पालेर
मात्तिएको छ, सिङ्गो काठमाडौँ
यो भाले काठमाडौँ
यो पोथी काठमाडौँ
यो सहवास गरेरै सिङ्गै युग बिताइदिन्छ
अलिकति भ्रमजस्तो
अलिकति यथार्थजस्तो
बुढो भए पनि आँखाभरि वैश पालेर बसिदिन्छ
यहीँ कहीँ कतै
तानिरहेछन् एक हुल दुर्योधनहरू
द्रौपदीको साडी
हीँ कहीँ कतै
गाइरहेछन् एक हुल मानिसहरू
राष्ट्रियताको गीत
यो सङ्‍गति हो कि विसङ्‍गति ?
बेपरवाह, बेमतलव
राजधानीको जामा पहिरिएर
बाँचिदिन्छ सिङ्गो काठमाडौँ
सहरभरि थुप्रिएका सबै भ्रमहरू
उत्तर-आधुनिक यथार्थहरू हुन्
‍सहरभरि थुप्रिएका सबै मिथकहरू
उत्तर-आधुनिक जीवनहरू हुन्
जे भएपनि जस्तो भएपनि
सबैलाई गम्लङ्ग अँगालो मारेर बसिदिन्छ
यो भाले काठमाडौँ
यो पोथी काठमाडौँ
यो नपुँसक काठमाडौँ

गीतानगर, चितवन,
हाल: काठमाडौँ
janak_rasa2000@yahoo.com

नयाँ नायकको खोजीमा

घिमिरे युवराज
आन्द्रेया- (ढोकामा उभिएर) नायक जन्माउन नसक्ने राष्ट्र दयनीय हुँदोरहेछ !
ग्यालिलियो- त्यसो होइन आन्द्रेया, नायकको खाँचो भएको राष्ट्र दयनीय बन्दो रहेछ ।

संसारमा जतिपनि नायकहरु हामीले पाएछौं तिनको जन्म बढो कठिनसँग भएको छ। त्यसरी नै अनेकौं त्रासदि, अन्धविश्वास र धार्मिक जडताबीच जन्मिएका संसारकै महान् वैज्ञानिक, विचारक, सत्यवादी, नायक हुन् ग्यालिलियो ग्यालिलेइ। यिनको जीवनी पढ्दा लाग्छ समाज सधैं नयाँ नायकको आगमनका लागि अतुर छ तर त्यही समाजले नायकको जन्म हुनुभन्दा अगाडि नै बारम्बार अवैधानिक गर्भपतन गरिरहेको हुन्छ। त्यसैले देशमा नायक जन्मिन समय लाग्छ। हामी पनि यतिखेर नयाँ नायकको प्रतिक्षामा छौं। देश नै त्यसैको प्रतिक्षामा छ।

तिनै महान् व्यक्तित्व ग्यालिलियोको जीवनीमा आधारित ब्रेटोल्ड ब्रेख्तको नाटक हो ग्यालिलियो। यस नाटकको नेपाली अनुवाद "पृथ्वी घुमिरहेको छ" भर्खरै बजारमा आएको छ। अनुवादक हुन् होमर श्रेष्ठ। संसारमै प्रसिद्ध यस नाटकको नेपाली अनुवाद पढिसकेपछि मलाई लाग्यो यो कृतिको विक्री अत्याधिक हुनु पर्थ्यो। बढी विकेका किताबको दाँजोमा यो कृति पनि आउँनु पर्थ्यो। यसका केही कारण छन्।

खगोल शास्त्रका सम्बन्धमा नयाँ विचार दिने दार्शनिक गिओर्दानो ब्रुनो (१५४८-१६००) जसले अरस्तुका सिद्धान्तमाथि प्रश्न चिन्ह उठाएका थिए। ब्रुनोलाई ६ वर्षसम्म बन्दी बनाइयो र आफ्नो सिद्धान्त र विचार फिर्ता नलिएपछि बाइबलविरोधी अनैतिक विद्रोहीको अभियोग लगाएर जिउँदै जलाइयो। एउटा नयाँ विचारकलाई तत्कालीन रोमन क्याथोलिकहरुले त्यति क्रुर सजाय दिएको समाजमा अर्को एउटा विचारक ग्यालिलियो (सन् १५६४-१६४२) उदाइरहेका थिए। ग्यालिलियोको जन्म इटालीको पिसा भन्ने सहरमा भएको थियो। तत्कालीन क्याथोलिकहरु बाईबलभन्दा पर्तिर गएर सोच्नु ईश्वर र जिजस्को अपमान ठान्दथे। र, रोमन क्याथोलिक चर्चको पृथ्वी अटल छ अर्थात सूर्यले पृथ्वीको परिक्रमा गर्छ भन्ने धार्मीक विश्वासलाई तोडेर बैज्ञानिक आधारका साथ सूर्यलाई फन्को मार्दै पृथ्वी घुमिरहेको छ भन्ने तर्क प्रस्तुत गरिरहेका ग्यालिलियोले आफ्ना नविन र वैचारिक विचारहरुकै कारणले धेरै धम्की र यातना खेप्नु पर्यो। यिनै महान नायकका बारेमा केन्द्रित ब्रेख्तको नाटक ग्यालिलियोले सँधै नयाँ विचार र युगको आह्वान गरेको छ।

नाटकमा एउटा प्रसंग छ– ग्यालिलियोले शक्तिशाली दूर्विन बनाउँछन् र दरबारका उच्चपदका कारिन्दा तथा अन्य क्याथोलिक दार्शनिकहरुलाई दूर्विनबाट हेर्न आग्रह गर्छन्। जुन दूर्विनबाट आकासका हजारौँ ताराहरु नजिकै देखिन्छन्। तर, पुरानो सोचाई र धर्मको जडका कारणले तिनीहरुले दूर्विनबाट हेर्न मान्दैनन्। बरु दूर्विनबाट हेर्दै नहेरी उल्दै ग्यालिलियोको भ्रमपूर्ण साधन भनेर आरोप लगाउँछन्। ती क्याथोलिकहरुले दूर्विनबाट नहेर्नु नाटकमा ठूलो प्रतीक हो। संसारमा अन्य धेरै मानिसहरु नयाँ चेतना, नयाँ धारणा, नयाँ दृष्टिकोण र विज्ञान रुपी दूर्विनलाई क्याथोलिकहरुले जसरी नै लत्याइरहेका छन् भन्ने अर्थ लाग्छ। नाटकमा अन्य धेरै यस्ता सान्दर्भिक विचारहरु छन् जुन हाम्रै जीवन र समाजसँग ठ्याक्कै मेल खान्छ। नेपालको वर्तमान परिस्थितिसँग पनि ठ्यक्कै मिल्दो लाग्छ।

ग्यालिलियो एपिक नाटक हो। जसलाई नेपालीमा काव्य नाटक भनेर चलाइएको छ। चलनचल्तिमा हिजोआज ब्रेख्तियन शैली पनि भनिन्छ। एपिक नाटकका केही विषेशता छन्। विभाजित दृश्यहरु, गीतको प्रयोग, कवितात्मक सम्वाद, हाँस्यव्यङ्ग्यको मिश्रण आदि। ग्यालिलियो नाटकमा १४ वटा दृश्यहरु छन्। नाटकमा हरेक दृश्यको सुरुवात र अन्य गीतबाट भएको छ। हरेक दृश्यका घटनाक्रम यथार्थपरक भएपनि हरेक चरित्रले बोल्ने सम्वादहरु दार्शनिक बाँणी जस्ता र लयदार छन्। र, एकपात्रले अर्को पात्रलाई सिधै नभइ व्यङ्ग्यात्मक रुपमा छेडखानी गर्ने र चित्त बुझ्नेगरी हाँस्ने परिस्थिति र सम्वाद प्रसस्त छन्।

ग्यालिलियो जर्मन भाषामा लेखिएको नाटक हो। ब्रेख्तले यसलाई तीन पटकसम्म पूर्नलेखन गरेका रहेछन्। पहिलो पटक डेनमार्क (सन् १९३८-१९३९)मा, दोस्रो पटक अमेरिका (१९४५-१९४७) र तेस्रो पटक बर्लिन (१९५४-१९५६)मा लेखिएका फरकफरक संस्करणका विशेष अर्थहरुलाई होमर श्रेष्ठले आफ्नो अनुवाद पृथ्वी घुमिरहेको छको भूमिकामा खुलाएका छन्। होमरको अनुवादमा धेरै कुरा छन्। १८७ पृष्ठ मोटो कृतिमा होमरले लगभग आधा कृतिलाई इतिहास र विश्लेषणमा खर्चिएका छन्। त्यसैले यस कृतिको पहिलो लोभलाग्दो पक्ष यही हो। भूमिकाका लागि होमरले धेरै दु:ख गरेका छन्। तत्कालीन रोमन क्याथोलिक समाज, दार्शनिक ग्यालिलियो र तत्कालीन समय, ब्रेख्त र इपिक थिएटर, नाटक ग्यालिलियो र यसको मञ्चनदेखि नेपाली समाजमा यसको सान्दर्भिकतासम्म प्रस्तुत उक्त भूमिका नेपाली रङ्गमञ्चका विद्यार्थीहरुका लागि अत्यन्तै उपयोगी छ। मैले पहिलो पटक २०६० सालमा महेश दत्तको हिन्दी अनुवाद 'गेलीलिओका जीवन' पढेको थिएँ। तर, दत्तले कुनभाषाबाट अनुवाद गरे भन्ने कुरा आफ्नो अनुदित कृतिमा प्रस्ट खुलाएका छैनन्। दोस्रो पटक लग्टनको अंग्रेजी अनुवाद ग्यालिलियो पढ्न पाएँ। तेस्रो पटक पढेँ होमरको सुन्दर अनुवाद पृथ्वी घुमिरहेको छ

तर, होमर श्रेष्ठले धेरै कृति र स्रोत जुदाएर यसको अनुवाद गरेका रहेछन्। उनी जर्मन भाषाका ज्ञाता भएकाले पनि उनका लागि सम्भावना धेरै रहेछ। होमरको नेपाली अनुवाद ज्यादै सरल, चुस्त र मिठो लाग्छ। उनले यति दु:ख किन गरे मलाई थाहा छैन। एउटा कृति पढ्दा यतिधेरै सूचना र ज्ञान पाएका कमै कृतिहरु छन् मेरालागि। साहित्य पढ्ने अन्य पाठकहरु जो नयाँ युग मन पराउँछन् तिनले पनि पढ्नै पर्ने कृति हो यो। विश्वविद्यालयको पाठ्यक्रममा पनि यो नाटक छ। विद्यार्थीहरुका लागि पनि होमरले गरेको नेपाली अनुवाद र उनको भूमिका पढ्नै पर्ने कृति बनेको छ। नाटकमा रहेका गीतको नेपाली अनुवादमा भने होमरले गीतको लयलाई भन्दा अर्थलाई बढी जोड दिएका छन्। गीतको लय र छन्द भने भताभुङ्ग भएको छ। नाटकमा प्रत्येक गीतको महत्व छ जसले नाटक मञ्चन र कथाका लागि ठुलो मद्धत पुर्याउँछ। गहिराइ तातो-तातो, उचाइ चिसो-चिसो छ, टोलटोलमा हल्लीखल्ली, दरबार सुनसान छ।

yubaraj.ghimire@gmail.com

Feather

-Rajju Dangol


I'm Warm; I'm Tender, who dreams of Height
My touch, my weight is lighter than light
I float, I'm joyous: the fun is my diet
My fur, my coat is shining ever so bright
Adore me, admire me, and never let me go
Hold me, cling to me, and gently touch to show
The sentiments we share expand and grow
Embrace me I'm yours, in you top to be

When climate is extreme and cold every where
I'll be there as shield protecting you all along
Affecting you with affection, the defense pleasant and strong
I'll be there supporting you, strengthening your vein, heart
I'll be there with you when broken in million shards
I'll be there with you always, beating your heart
Cause I'm your Feather always there as your part

Because I'm your Feather always there as your part...


किन सकिन मैले ?

रोशना महर्जन
हामीबीचको सम्बन्धको चर्चा परिचर्चा हुँदा
किन समाज सामु एउटा नाम दिन सकिन मैले

भावविह्वल तिमी आतिई कहालिएर रुँदा
किन निर्भीक भई तिम्रा आँसु पुछ्न सकिन मैले

बेदाग तिम्रो व्यक्तित्वमा चरित्रहीनताको दाग लाग्दा
किन तिम्रो पवित्रताको वकालत गर्न सकिन मैले

हामीबीचको नातालाई नाजायजको संज्ञा दिँदा
किन जायज भनी प्रमाणित गर्न सकिन मैले

तिमीमाथि हजारौ प्रश्न मिश्रित औँलाहरु उठ्दा
किन मौनता आफ्नो भंग गर्न सकिन मैले

कायरताको उपमा दिँदै तिमीले साथ मेरो माग्दा
किन हाम्रो मायाको समर्थन गर्न सकिन मैले

स्वच्छ प्रेमको निम्ति जीवन परित्याग तिमीले गर्दा
किन पापबोध गरी प्रायश्चित गर्न सकिन मैले


पुलचोक, ललितपुर

खेलौना !

भवसागर घिमिरे
दूधभात सेलाउन लाग्या बेलामा, केटा'टीले जिद्दी गर्दै बिलौना गर्‍या बेलामा, हामी तिनलाई भुलाउन खेलौना देखाउने गर्छौं। कुनै अमेरिकन खेलौना, कुनै ब्रिटीस खेलौना, कुनै चाइनिज, भारतीय, जापानीज यस्तै यस्तै खेलौनाहरु देखाएपछि त केटा'टी शान्त हुन्छन्। खेलौनासँग रङ्गिदै दंग पर्छन् अनि सेलाइसक्या दुध भात पनि खप्लाक-खुप्लुक्क खान्छन्। केटा'टीलाई खेलौनासँगै खेलाउने बानी परेका हामी, आफू पनि अरुका हातले खेलाइने गरेको सायदै पत्तो पाइरहेका छौं। हामी हर पाइलामा अरुद्वारा खेलाइने गर्छौँ, हर पल दोस्रो पक्षद्वारा पेलिने र ठेलिने गर्छौँ। लाछारिन्छौं, पछारिन्छौं अनि माथि उक्लने नाममा बजारिन्छौँ पनि। यो गरिब मुलुकका अति गरिब जनता हामी साँच्चै नै अरुका खेलौना भएका छौं। कठपुतली, भाँडाकुटी यी सब हाम्रा पर्यायवाची नाम भैसकेका छन्।

हामी धेरै त नेताहरुबाट खेलिने गर्छौं। हामी बीचकै नेताहरु जसका हामी गुडिया हौं। हाम्रा काँधहरुका सिँढी बनाएर उनीहरु चढ्‍ने गर्छन् सत्तासम्म। हाम्रा आवाजहरुका शक्ति बोकेर उनीहरु कुर्लिने गर्छन् सदनमा। हाम्रा पाइलाहरु घरि धकेल्ने गर्छन् त घरि बाँध्ने गर्छन् उनै। हामी मात्र कठपुतली हौं, धकेलिने, बाँधिने, टुट्‍ने र फुट्‍ने कामका लागि बनाइएका अरुका निम्ति। घरि फलानो र ढिस्कानो पार्टी भन्दै कुर्लिन्छौँ हामी, घरि निण्र्ाायक आन्दोलन भन्दै सडक ओर्लने गर्छौँ हामी। स्वतन्त्रताका नाममा छुट्टै राज्यको माग गर्दै संघर्षमा होमिन्छौं, गोलीले भुट्टिन्छौं, कुट्टिन्छौं र छुट्टिन्छौं हामी। हामीलाई तिमीहरु सिंह हौं गर्ज भनेर फुर्काइन्छ, हामी मख्ख पर्दै सडक ओर्लेर गजक्क फुलेर गर्जने गर्छौँ। हाम्रो गर्जाइसँगै नेताहरुको गर्जो टर्ने गर्छ। पुन: तिमीहरु बिरालाहरु हौं भनेर हाम्रो कान फुकिन्छ। हामी म्याउँ म्याउँ गर्दै सडकबाट फर्कने गर्छौँ। आफ्नै अँध्यारा खोपीहरुमा। खेलौना न हौं हामी।

कानुन पनि हामीलाई मात्र लाग्छ। जसको नाम बैंकको कालो सूचिमा हुन्छ, उनै काला काला गाडीहरु चढ्‍छन्। जो चिप्ला चिप्ला कुरा गर्छन् उनैले चिल्ला चिल्ला कार चढ्‍छन्। हाम्रा काम कुरा खस्रा छन्‍, खानपिन खस्रै छ। त्यसैले हाम्रा निम्ति मात्र खस्रा कानुन बनेका छन्। कृषि विकास बैंकको सानो ऋणमा साँवाको व्याज, व्याजको स्याज र स्याजको प्याज थुप्रिदा हाम्रा घर खेत लिलाम हुन्छन्। हाम्रा साना साना अपराधहरुमा हामीलाई दण्डित गर्न अग्ला अग्ला जेलहरु बनाइएका छन्। तर ठूला ठूला अपराधीहरु, देशद्रोहीहरु, हामीमाथि गोली बर्साउनेहरु, हामीलार्इ हर दिन तर्साउनेहरुका निम्ति न कुनै जेल बनेको छ, न कुनै नेल बनेको छ। यिनका अघि मल्लिक, रायमाझी जस्ता आयोगले त घुँडा टेके भने हाम्रो के नै लाग्छ र? ती कानुनभन्दा माथि छन्। राजा हटे पनि यिनै रजौटाहरुले राज्य गर्ने छन् यो देशमा, हामीलाई खेलौना बनाएर।

यो देशै यस्तै छ। कोही यहाँ हिरो हिरोइन बन्ने नाममा नाङ्गिन्छन्। कोही यहाँ विदेशिने नाममा नाङ्गिन्छन्। कोही मूल्य वृद्धि खप्न नसकेर ढाडैसँग बाङ्गिन्छन्। सर्टिफिकेटका खातहरु जम्मा गरेर बेरोजगारीको सञ्जालसँगै झाङ्गिन्छन् यहाँ कोही। सबै खेलौना बनेका छन्, बनाइएका छन्। खेलौना पनि साइज साइजका छन्। टाइप टाइपका छन्। रङ्ग रङ्गका छन्। विभिन्न पक्षहरुबाट खेलाइने गर्छन्। विदेशी रिमोट कन्ट्रोलरबाट चल्ने खेलौनाहरु यी कहिले स्वदेशमा चटक देखाउँछन् त कहिले विदेशमा। मध्यम शिक्षित खेलौनाहरु यिनै ठूला खेलौनाहरुबाट खेलिने गर्दछन्। यिनीहरु पनि अशिक्षित खेलौनाहरुलाई प्रशिक्षित गर्न तल्लीन देखिन्छन्। मानौं यहाँ खेलौना बनेर खेलिने र खेलौना बनेर खेलाइनेहरुको ठूलो सञ्जाल बनेको छ। लहरो तान्दा पहरो गर्जिन सक्छ, पहरो गर्जिदा टहरो भत्कन सक्छ। यस्तै छ यहाँ खेलौना जिन्दगीहरु।

तपाई यी कुरा पढ्‍दा ङिच्च हाँस्न सक्नुहुन्छ। नाक खुम्च्याउँदै ओठ लेप्य्राउँन सक्नुहुन्छ। ठाडो आक्षेप भन्दै दिक्क मान्न सक्नुहुन्छ। पत्यार लागेझै गरी ठीक्क पार्न सक्नुहुन्छ। खेलौना न हौँ हामी। म यो लेख लेख्ने खेलौना। तपाई यो लेख पढ्‍ने खेलौना।

पोखरा ३, नदीपुर
हाल: त्रिवि कीर्तिपुर
sagarbhaba@gmail.com

मेरी प्रेमिकाको कथा

नारायणी देवकोटा

म एउटा सरकारी क्याम्पसको प्रोफेसर हुँ । यतिबेला रातको बाह्र बजेको छ । नजिकै कतै दोहोरी साँझबाट माया पिरतीको मीठो गीत सुनिरहेकोछु । मेराअगाडि एक चाङ लेखका टुक्राहरू छन‍ । विद्यार्थीले क्याम्पसको वाषिकोत्सवको अवसरमा स्मारिका निकाल्न लागेका छन् । र, मलाई प्रुफ हेरिदिनु भनेका छन् । मैले एक हप्तामा सबै हेर्नुपर्ने छ । म अन्योलमा छु, मेरा हातमा पीडाको प्रतिबद्धता र बाध्यता भन्ने शीर्षकको कथा छ । यसको लेखक मेरी प्रेमिका हो । तपाईलाई नलागोस् मैले मेरी प्रेमिकाको बयान गर्छु । खै के भन्नु ? मैले के गरेँ ? मेरी प्रेमिका ? पाप लाग्छ यसो भन्दा । तर, उनलाई के सम्बोधन गरूँ ? हो म उनलाई बिहे गर्न चाहन्थेँ, अङ्‍गालोमा बेर्थें दुनियाँका माज, उ आँसु झार्थी, म कठोर बन्न भन्थेँ । तर, कठोरताका नाममा उ ढुङ्‍गा बनी मेरा लागि समेत । र, अब लाग्नेछ झस्का मुटुमा (खै मुटुमा नै होला ?) जसरी भात खाँदा दाँतमा ढुङ्‍गा लाग्छ त्यसरी नै । किन भन्ने लाग्ला तपाईलाई । म बिहे गर्न चाहन्थेँ उसलाई । तर, अहा ! जुन दिन म उसैलाई बिहेको कुरा गर्न उसको क्याम्पस गएँ, उसले भनी, 'बिहे भयो सर ।' म कोठामा आएर कस्तो भएथेँ थाहा छैन । त्यसपछि पनि भेट भयो तर उसले असफल विवाहका कुरा गर्थी र फेरि बिहे गर्ने कुरा गर्थी तर म ? म चाहन्थेँ बिहे गर्न तर म बिवाहित भएको छु, दोस्रो विवाह गर्न समाजले दिँदैनथ्यो । अझै लाग्छ गर्नु पनि हुँदैन । तर यो कथा ? मैले भने म अन्योलमा छु विद्यार्थी नेताले मागेर ल्याएको हुनुपर्छ । उनी यो क्याम्पसकी विद्यार्थी होइनन् । म के गरूँ ? यहाँ तपाई नै पढ्‍नुस् उसको कथा र प्रुफ पनि हेरिदिनु ।

त्यतिबेला म आफन्तसँग विद्रोह गरेर हिँडेकीले काठमाडौँमा एकदमै सस्तो काम गरेर बाँचेकी थिएँ । मेरो ग्याँस सकिएको पन्ध्र दिन भएको थियो तर मसँग साथमा न आफन्त थिए न राम्रो नोकरी थियो । कतै कुनै राम्रो आम्दानीको बाटो पनि थिएन । मैले तलबबापत दुई हजार पाउँनेवाला थिएँ र तिर्नु पैंतीस सय थियो । मैले त्यो महिना पनि काठमाडौंका काँचो पानी र चाउचाउले बिताउनुपर्ने थियो । त्यो दिन म क्याम्पसमा साथीहरूबीच देशको राजनीतिक माहोलका विषयमा कुरा गर्दै थिएँ । उनी आएर अँगालो मार्दै भनेका थिए, 'कहाँ हराएकी थियौ ? हिँड म चिया खुवाउँछु ।'

उनी को थिए त्यो पनि भन्नुपर्छ मैले । उनी म प्रमाणपत्र तहमा पढ्‍दा त्रिविकै कुनै क्याम्पसमा मास्टर्समा मेजर अङ्‍ग्रेजी पढाउँथे । कसरी भेट भएको थियो उनीसँग त्यो पनि बताउँनुपर्छ । स्ववियुका नेताहरू उनीसँग राजनीतिक बहस गरिरहन्थे । मलाई स्ववियुको चुनावमा उठ्‍न भनिएको थियो र मैले क्याम्पसमा भाषण गरेकी थिएँ । स्ववियु चुनावको पर्सिपल्ट उनले मलाई आफ्नो ग्रुपमा ट्‍युसन पढ्‍न बोलाएका थिए । दिनदिनैको भेट र चियाले नजिक बनाएको थियो हामीलाई । त्यसबेला मेरो हालत कस्तो थियो ? मेरो घरमा कसैले पढेका थिएनन्‍ । त्यसैले पढाइका कुरा बुझ्‍दैनथे उनीहरू । घर निकै टाढा थियो काठमाडौँदेखि । म काठमाडौँमा एक्लै बस्थेँ । यहाँ भएका आफन्तले मलाई मानसिकरूपमा बलात्कार गरेका थिए । तिनको र मेरो सम्बन्ध पीडक र पीडितको थियो । मन भरिभरि प्रतिशोधको भावना थियो । ती दिनमा म बढ्‍तै रुन्थेँ । क्याम्पसमा कसैले जिस्क्याए रुन्थेँ । कहिलेकाहीँ भोक लाग्थ्यो तर पैसाको माया लाग्थ्यो र रुन्थेँ । मैले पास गर्नैपर्छ भन्ने लाग्थ्यो अनि पढ्‍दापढ्‍दै फेल हुन्छु कि भनेर रुन्थेँ । पखाला लाग्थ्यो अनि मर्छु कि भनेर रुन्थेँ । रुनलाई प्रसस्तै समय र विषय हुन्थे । कहिलेकाहीँ त आफ्‍नो मन किन यति रुन्चे भयोहोला भन्ने सोच्थेँ अनि रुन्थेँ । आफ्‍नो राम्रो पदप्रदर्शक छैनन् भन्ने सम्झेर रुन्थेँ । यस्तो समयमा उनी मेरो नजिक भएका थिए । मलाई थाहा छैन उनले मलाई प्रेम गर्छन् कि गर्दैनन् । अझ विवाह गर्ने उनको चाह पो थियो अथवा छ कि ? मलाई यी विषयमा न कहिल्यै सोच्न मन लाग्यो न लाग्नेछ । तर, एउटा कुरा उनी मलाई माया गर्थे र गर्छन् । माया गरेर बोलाउँथे । मसँग भावी योजनाका कुरा सोध्थे । आफूलाई धेरै कमजोर नसोच्न भन्थे । अनि मेरा बुबाले झैँ कहिलेकाहीँ मायाले काँधमा हात राख्दै राम्रो लेखक बन्ने छौ भन्थे ।

एक दिन बागबजारको चियापसलमा उनले, 'तिम्रो लक्ष्य के हो ?' भने । मेरो लक्ष्य के थियो ? बाआमाका लागि पढेर केही गर्नु थियो । बाआमाले मलाई जसको संरक्षणमा पठाएका थिए उसले बलात्कार गर्ने प्रयास गरेको थियो (हुन त तिनी पीएचडी गरेका नेपालमा नाम चलेका प्रोफेसर हुन् र उनले भनेका थिए, 'यौन भनेको केही होइन' तर मलाई यौनका विषयमा समाजले थुप्रै भ्रम भरिदिएको छ, जसलाई मैले अझै पनि चिर्न सकेकी छैन ।) यही कारण थियो मैले काठमाडौँमा आफन्तसँग विद्रोह गर्नु परेको । अझ आफन्तसँग शत्रुजस्तो हुनु पनि यही कारण थियो । ती दिनमा लाग्थ्यो कुनै दिन कुनै मूल्यमा पनि मैले पीएचडी गर्नेछु । अनि छुट्‍याउने छु प्रेम, यौन र बलात्कार ।

धेरैबेर सोचेर मैले जवाफ दिएकी थिएँ, 'पीएचडी गर्ने ।'
'किन ?' उनले भने ।
किन ? उत्तर के दिनु थियो र ? मैले आँसु झारेँ ।
'कारण नभन भै गो,' उनले भने, 'कहिलेसम्म गर्छौ त पीएचडी त्यो त भन ।'
'थाहा छैन, तर गर्छु एक दिन ।' मैले भनेँ ।

मलाई थाहा छैन यो सम्बन्धलाई कुन कोटामा राख्ने र के परिभाषा दिने हो । आत्मीयतताको यो हदसम्मको सम्बन्ध जहाँ यौनका विषयमा कुरा नै हुँदैन । उनीसँग लामो समय भेट हुँदैन थियो तर भेट हुँदा मायाले बोलाउँथे र भन्थे, 'तिमीलाई चिया खुवाउँछु ।' त्यस दिन पनि चिया खान उनी र म क्याम्पसबाट बाहिर निस्किएका थियौँ । मेरो त्यही पीएचडी गर्ने प्रतिबद्धताले हुन लागेको विवाह छाडेर आएकी थिएँ । बलात्कार प्रयासको त्यो घटनाले मलाई दिनरात पोल्थ्यो र छटपटाउथेँ । मलाई पनि सुखी जीवनको रहर थियो । मायालु आफन्तको रहर थियो । यौनप्रति आकर्षण थियो । म पनि विवाह गर्न चाहन्थेँ । तर, मलाई यी सबै कुराभन्दा अगाडि यौनका विषयमा समाजले मेरो दिमागमा भरेको भ्रम थियो कि सत्य, बुझ्‍नु थियो । अरूका लागि यो कुरा ठूलो हो वा सानो हो । म बौलाएकी छैन भने सातवर्ष अगाडि र आज पनि मलाई यो कुरा उस्तै छ । आज पनि ठीक हो कि होइन द्वन्द्व छ मभित्र र म छटपटाइरहन्छु ।

त्यसपटक पाँच महिनापछि भेट भएको थियो उनको र मेरो । अनि त्यहाँ म रुन चाहन्थेँ । सबैका अगाडि रुनुहुन्न भन्ने लाग्न थालेको थियो । चिया पसलमा पुगेपछि उनले भने, 'कहाँ हराएकी बिहा गर्‍यौ कि क्या हो ?'
अँ, भयो सर ।
कस्तो मान्छेसँग गर्‍यौ ?
(मलाई जस्तो केटासँग बिहे गर्दिन भन्ने लागेको थियो त्यही केटा सम्झेँ) मास्टर्स पास गरेको र पीएचडी गर्न अमेरिका जान लागेको ।
कहाँ छन् उनी ?
गइसके ।
बिहे गरेको भोलिपल्ट नयाँ घरमा के गर्‍यौ ?
पहिला नुहाएँ अनि घर पोतेँ । सबैलाई चिया बाँडेँ र जग्गेको कार्यमा बसेँ । (हाम्रो संस्कारमा नयाँ दुलहीले जे गर्छन् त्यही भनेँ)
दु:ख लागेन ?
लागेन ।
यी र यस्तै कुरा गरेर हामी उठ्‍यौ । मैले उनसँग झुटो बोलेँ । फेरि दुई-तीन महिनामा भेट भयो । त्यसरी नै हामी कुनै होटलमा पस्यौँ र चिया खायौँ ।
'चिठी आउँदै छ ?' उनले सोधे ।
आउँदैन ।
किन ?
हामीले डिभोर्स गर्‍यौँ ।
किन ?
मन मिलेन । उनले नपढ भने, म पढ्‍न चाहन्छु ।

फेरि यस्तै कुरा गरेर छुट्टियौँ । पुसको एउटा चिसो दिनमा रत्नपार्कको चौरमा म र एकजना केटा साथी बदाम खाँदै थियौँ । उनको क्याम्पसकी साथीसँग भेट भयो । मसँग उसको भेट हुनुअगाडि उनीहरू चिया खाएर छुट्टिएका रहेछन् ।
'ओई ! के भनेकी तिमीले सरलाई ?' उसले भनी ।
'जे भनेँ ठीक भनेँ,' मैले भनेँ ।

उसले झुटो हो विवाह भएकै छैन भनिछ उनलाई । फेरि आज बिहान भेट भयो उनीसँग ।
उनले भने, 'यो संसार बुझ्‍नुभन्दा तिमीलाई बुझ्‍न गाह्रो छ ।'
'मसँग बुझ्‍नु न मेरा कुरा, दुनियाँसँग बुझ्‍न खोजेपछि गाह्रो त हुन्छ नि,' मैले भनेँ ।
यसपालि मैले चिया खाउँ भनेँ ।
'तिमीलाई देख्दा कस्तो हुन्छ भने..., भनन तिमी के गर्छौ ?' उनले भने ।
पढ्‍छु ।
अरू ?
मार्क्सवाद मनपर्न थालेको छ, त्यतैतर्फ पो लेख्छु कि ।
फेरि विवाह ?
थाहा छैन ।
लभसभ ?
कसरी उत्तर दिनु उनलाई ? यो उमेरमा प्रेम गर्ने, विवाह गर्ने, रहर कसलाई हुँदैन ? म थुप्रै केटा साथी भएकी केटी । फरक-फरक-क्षेत्रमा मलाई चिन्छन् । र, थुप्रै साथीहरू मेरा लागि मरिमेट्‍छन् । कसरी म पत्थर भएकी छु ? मैले बुझ्‍नु छ प्रेम के हो र बलात्कार के हो ? त्यसका लागि मैले पढ्‍नुछ, पढ्‍नुछ र फेरि पनि पढ्‍नुछ । कहिले र कति थाहा छैन । उनको प्रश्नको उत्तरमा म कलेटी परेका ओठ टोकिरहन्छु ।
तिमीलाई कसैले प्रेम गर्छ ?
गर्छन‍ होला ।
कसले अथवा कस्ताले गर्छन् जस्तो लाग्छ ?
तपाईजस्ता प्रोफेसर, विदेशी पत्रकार,...।
त्यस्तै कुरा गरेर छुट्टियौ हामी आज पनि । अब सामाजिक क्षेत्रमा लागे भनेँ मेरा हरेक विषयमा चर्चा हुनेछ । समाजमा मैले झुटो बोलेको पनि थाहा हुनेछ उनलाई । म साँचो-साँचो भन्न चाहन्छु तर सक्दिनँ । उनीसँग फेरि भेट नहुने भए सबैसबै भनेर छुट्टिन्थेँ । तर, दु:खको कुरा हामी सानो उपत्यकामा छौँ । यहाँ बाटो हिँड्‍दा अचानक पनि भेट हुनसक्छ ।

आज म पीएचडी गर्नका लागि जाँदै छु । लामो समय नेपालमा हुने छैन म । माथिको कथा चार वर्षअगाडि लेखेकी हुँ मैले । यो कथा लेखेपछि म निकै व्यस्त भएँ । उनको र मेरो भेट धेरै भएन । जाने तयारी भएपछि एकपल्ट उनलाई भेट्‍न चाहन्थेँ तर उनी गाउँ गएका रहेछन् । के गरूँ, के गरूँ लाग्यो । साँचो त भन्नु नै पर्छ । उनका क्याम्पसका विद्यार्थीले स्मारिका निकाल्दैछन् र... त्यसका लागि कथा लेखिदिन भनेका थिए । यही दिएँ किनभने स्मारिका उनलाई पनि दिइनेछ । समय निकै बदलिएको छ । उनीसँग परिचय भएको एघार वर्ष भइसकेको छ । आफूसँग पढेका थुप्रै साथीका छोराछोरी स्कुल जान्छन् । सबैको रमाइलो जीवन छ । तर मेरो ? आज पनि म एक्लै छु । आज पनि असल साथी छैन भनेर मन कोक्याँउछ । आज पनि त्यही प्रेम र बलात्कार छुट्‍याउने काम मुख्य छ जीवनमा । म मरिन भनेँ पीएचडी गरेर नेपाल फर्किंनेछु र लेख्नेछु । त्यही एउटा पीडाको रन्कोसँगै उडिरहेकी छु म यो जहाजमा विरानो मुलुकतर्फ ।

उसको कथा पढेर उसका चिनचानका मानिसलाई फोन गरेँ । दुई महिनाअगाडि नै उ विदेश गइछ पढ्‍नलाई । मलाई खोजेकी रहिछ । म त्यसबखत गाउँ गएको थिएँ । उसको लडाइँ, एक्लो लडाइँमा मरेर लागेकी छे । उसले पीएचडी गरोस् र राम्रो लेखक बनोस् भनेर कामना गर्छु । उ टाढा गएकी छ मदेखि । फर्केर नेपाल आउँछे या आउँदिन । यति बेला उ गएको देशमा उज्यालो होला । त्यो नयाँ ठाउँमा बाटो पत्ता लगाउन नसकेर आँखाभरि आँसु भर्दै हिँडेकी होली उ । यहाँ मेरो आँखामा पनि आँसु भरिएको छ, यो मध्य रातमा ।

 
Design by Wordpress Theme | Bloggerized by Free Blogger Templates | coupon codes