नाङ्गिदैछिन् द्रौपदी

रमेश न्यौपाने दुर्योधन तानिरहेछ द्रौपदीको सारी,अब लाज ढाकिदिने कुनै कृष्णहरु छैनन् यहाँ ।सभामा युधिष्ठिर छन्, भीम छन्, अर्जुन छन्, र छन् - नकुल र सहदेव,महोदय ! चुपचाप हेरीरहेछन् तमासा यी सबै ।जुवामा जितेपछि दुर्योधन फुकाईरहेछ सारी द्रौपदीको,नाङ्गिदैछिन् द्रौपदी,र, छैनन् कृष्णका अदृश्य हातहरु अब । बाजी जित्नेले त तान्यो सारी,तानिरहेछ-तर आश्चर्य! बाजी हार्नेहरु अर्थात-,युधिष्ठिर-, भीम-,अर्जुन-,नकुल र सहदेव पनि,उसैगरी बजाईरहेछन् ताली-जित्नेले झैं,खुब रमाईरहेछन‍् द्रौपदी नाङ्गिईरहेको यो तमासामा ।लाज ढाकिदिने कुनै कृष्णहरु छैनन्- अब,क्रमशस् नाङ्गिदैछिन् द्रौपदी ।दुर्योधन तानिरहेछ द्रौपदीको सारी ।काठमाडौ, रत्नराज्य लक्ष्मी क्याम...

Read more »

Posted in: कविता

रारासँग मेरो प्रेम

अनिता शिवाकोटी"चोखो छ है, यो मेरो माया राराको सङ्गलो पानी जस्तै, चोखो छ है... ।" किनारमा बसेर राराको पानी छुँदै छालसँगै मन्त्रमुग्ध हुँदै स्वस्फूर्त रूपमा हामीले पनि धेरैपटक यही गीत गुन्‍गुनायौँ । हावामा फैलिँदै गएका हाम्रा ती सामूहिक स्वरहरू खै कहाँ एक्कैछिनमा हराउँथे, अनि फेरि हामी टुक्रा-टाक्री जोड्‍दै अर्को गीत गुन्गुनाईहाल्थ्यौँ । आकाशमा झल्किएको जून, गोलबद्ध भएका हामी, अनि एकसुरले सङ्गीत निकालिरहेको राराको छाल । स्वर्गीय आनन्दलाई शव्दमा व्यक्त गर्ने सामर्थ्य हराउँदै गएपछि हामी सबैजना चुपलागेर रारामा टोलायौं । लामो समयसम्म एकोहोरिएर राराको सङ्गीत सुनिरह्‍यौँ । रारा ताललाई जिस्काउँदै बेला-बेलामा देखापरिरहेको जून, अनि किनारामा बसेर जूनको प्रतिक्षा गरिरहेका हामी । साँच्चै नै जूनले रारासँग हैन हामीसँग लुकामारी खेलिरहेको थियो । हुन त काठमाडौँमा...

Read more »

Posted in: यात्रा संस्मरण

गजल

समृद्घि 'शायद'आंशुलाई टल्काउने प्रभात हुन सक्नु पर्छफुटेका मन जोड्ने सौगात हुन सक्नु पर्छफुल्दा गुलाफ मात्र हैन चढ्ने देउतालाईहांगावाट झरे'सी पारिजात हुन सक्नु पर्छकस्ले भन्छ विश्वासको खडेरी छ हामी वीचएउटै मान्छे पनि जमात हुन सक्नु पर्छहृदय सगरमाथा आँखामा बुद्घ हरेककोफिलिंगो विप्लवको उत्पात हुनसक्नु पर्छधाँजा धाँजा नहुन सक्छन् समय र मनहरूबाफिएर आफैं पनि वर्षात हुन सक्नु प...

Read more »

Posted in: गजल

मेरी आमाको जुनी

सङ्‍गीतस्रोतातिमी सामू भर्खरै आईपुगेको छ मेरी आमाको जुनीआफूसँगै बोकेर-अभावको आँधीले लछारेको घुम्रे कपालशोषणको घामले डढेको उदास अनुहारदु:खको कुवामा डुबेका अनिंदा आँखाबारम्बार अँधेरी गौंडामा ठोकिएको निधार र युगभरिको पीडा घोलिएको एउटा गहिरो सुस्केरा ।तिमीसामू भर्खरै आइपुगेको छ मेरी आमाको जुनीआफूसँगै बोकेर-परम्पराको भारीले कुप्राएको करकरी खाने ढाड विभेदका जङ्‍गली काँडाले कोतरिएको घाइते मुटुभोकका विरुद्ध पटुका कसिएको अभागी पेटबिमारको असिनापानीले हिनामिना पारेको ज्यानर सयथरि त्रासले उब्जाएको एउटा अनन्त छटपटी ।मेरी आमाको जुनीलेचौतारीतिर चिहायो-त्यहाँ जुवाडेहरु तास फिटिरहेका थिए वल्लोपट्टी पल्लोपट्टी भलाद्‍मीहरु जूँगामा ताउ लगाईरहेका थिएधर्मशालामा हेर्‍यो-त्यहाँ लुटेराहरुको बैठक चलिरहेको थियोसरकारी घरमाचोरहरु झगडा गरिरहेका थिएनाटकघरमानवयौवनाको नृत्य चलिरहेको थियोदोहोरी साँझमा धनाढ्‍यहरु कम्मर भाँचिरहेका...

Read more »

Posted in: कविता

गजल

दुख्ने गर्छ मुटु मेरो डुब्दा बिगतका तलाऊहरु। चर्किने गर्छ स्मृतीको पटमा तिमीले दिएका घाउहरु। स्वर्ग जस्तै थिए हिंजो हामी घुमेको रमाईलो गाउँहरु।नर्क तुल्य भएको छ आज मेरो निम्ती त्यही ठाउँहरु।मैले हारी तिमीले जित्नु पर्ने थाहै नदिई कस्तो खेल्यौ दाउहरु। बेवारीसे लाश जस्तै तिरस्कृत हुदै कति चालौ जिन्दगीका गह्रौ यी पाऊहरु।तिरस्कृत किनारमा उभी आजपर्खि रहेछु पार तर्ने नाउहरु। बि जे बान्तवा राईभोज...

Read more »

Posted in: गजल

ईश्वरको अदालतमा आउटसाइडरको बयान

सङ्गीता पाण्डे २००८ जुलाई ६ आइतबार अपराहृन ३ बजे मार्टिन चौतारी, थापाथलीको हलमा ईश्वरको अदालतमा आउटसाइडरको बयान पुस्तकमाथि छलफल भइरहँदाको एक दृश्य।मार्टिन चौतारीको यसपालीको साहित्यिक छलफल श्रृङ्‍खलामा मोमिलाद्वारा लिखित निबन्धसङ्‍ग्रह 'ईश्वरको अदालतमा आउटसाइडरको बयान' पुस्तकमाथि छलफल भयो । (मार्टिन चौतारीमा अंग्रजी महिनाको प्रत्येक पहिलो आइतबार दिउँसो ३ बजे साहित्यिक कृतिमाथि छलफल हुन्छ ।) उक्त कार्यक्रमका पण्डित (मार्टिन चौतारीमा वक्तालाई पण्डित भनिन्छ ।) धर्मेन्द्र नेम्वाङ्ग र डा. ज्ञानु पाण्डेले पुस्तकको समीक्षा गर्ने जिम्मा पाएका थिए । कार्यक्रममा सहभागी भएका युवा जमातलाई सोध्दा मैले समग्रमा यस्तो जवाफ पाएँ- "यो किताब पढ्‍दा जति बुझ्न गाह्रो छ त्यस्तै धर्मेन्द्र नेम्वाङ्गको प्रस्तुति(समीक्षा) बुझ्न गाह्रो भयो । अनि प्रस्तुति अलि लामो भयो...

Read more »

Posted in: पुस्तक चर्चा

फर्केको खोलो

अनिता दुलालमिर्मिरेमै सुन्तली पानी लिन डोकोमा गाग्रो बोकेर पँधेरोतिर लाग्छे । पँधेरो गाउँबाट धेरै टाढा थिएन । वनजङ्गलको हरियाली, चराचुरुङ्गीहरूको मधूर गुञ्जन, अन्य प्राकृतिक छटाले भरिपूर्ण उसको गाउँ रमाइलो थियो । उ गुनगुनाउँदै पधेँरो पुग्छे । पधेँरोमा धेरै आईमाईहरू पानी भर्न पालो पर्खेर बसेका थिए । उनीहरू आ-आफ्नै कुरामा व्यस्त थिए । सुन्तली पधेँरोतिर एक पाइला सार्न नपाउँदै एउटी अधबैँसे आईमाई कराउन थाल्छे- "तँ अछुत पनि पानी लिन आइस् ? पर जा ! सबैले लिइसकेपछि मात्र पाउँछेस् ।" यस्तै-यस्तै वचनहरू एकपछि अर्को गर्दै सबैले भन्छन् । त्यस्ता वचनले उसको मन रुन्छ, अनि आँखा । सबै गइसकेपछि उ पछयौरीले आँसु पुछ्‍दै पानी भर्छे । पिठ्‍यूँमा पानीको गाग्रो अनि गहभरि आँसु लिएर सुन्तली घर पुग्छे। उसको लोग्ने घनश्याम दलानमा बसेर लुगा सिउँदै हुन्छ । सुन्तलीको आँसु...

Read more »

Posted in: कथा

इन्टरनेट खोज्ने कसरी ?

- दिनेश वाग्लेबितेका वर्षमा बोलीचालीमा सबैभन्दा बढी प्रयोग गरिएकामध्ये एउटा वाक्यलाई फेरि एकपटक उल्लेख गरौं- 'यो सूचनाको युग हो ।' इन्टरनेट सूचनाको खानी हो । त्यो खानीबाट आफूलाई चाहिएको कुरा कसरी निकाल्ने ? यहीँनेर आउँछन् गुगल जस्ता सर्च इन्जिन सहयोगीका रूपमा । विश्‍वका करोडौँ इन्टरनेट प्रयोगकर्ताले इन्जिनहरूलाई इन्टरनेटको सूचना सञ्जालमा छिर्ने ढोकाका रूपमा प्रयोग गर्छन् । सबैभन्दा लोकपि्रय गुगल हो जसले सातापिच्छे आफ्नो सर्च बाकसमा सबैभन्दा बढी खोजिएका शब्दको सूची सार्वजनिक गर्छ । नेपालसँग सम्बन्धित विषय त्यो सूचीमा विरलै पर्छन् । गत अपि्रलको एउटा साता त्यस्तै दुर्लभ मौका थियो जति बेला उक्त सूचीमा नेपाल टप टेनमा थियो । त्यति बेला ऐतिहासिक जनआन्दोलन चलिरहँदा नेपाल विश्व समाचार शीर्षकहरूमा थियो, धेरैले यसबारे जान्न चाहेका थिए । गुगलमा सोमबार...

Read more »

Posted in: लेख/विविध

कविता:

परिवर्तन- सङ्गीत आयामभर्खर भर्खरै होमान्छेहरू नाच्दै सडकमाविजयोत्सव मनाउँदैछन्र्भर्खर भर्खरै त होभनिन्छ, मान्छेहरू अब रैतीबाटमालिक हुन पाएका छन्जतासुकै हातहरू उठिरहेछन्जुन हातहरूले सधैँ-सधैँमुक्तिकामी गीत मात्र गाएका छन्लाग्छ, अब तिनै हातहरूलेतानाशाहका बर्बर कथालाईनिसाना साध्नेछन्चारैतिर खुट्टाहरू दौडिरहेछन्जुन खुट्टाहरूले सधैँ-सधैँइतिहास बदल्ने लडाइँ मात्र लडेका छन्लाग्छ, ती खुट्टाहरूमा झुक्दैजङ्गली इतिहास घोप्टो परेरयाचना गरिरहेछदृश्यहरू उही रहेनन्परिदृश्यहरू त्यस्तै छैनन् ।के साँच्चै नै अबदेशको पीडालेनिकास पाउने भयो त ?के वास्तवमैइतिहासको शैली अबप्रायोजित नहुने हो त ?के साँच्चै नै अबसमयले आतङ्कका कथालेख्‍नै नपर्ने भयो त ?के वास्तवमैशक्तिरूपी तानाशाह बन्ने क्रमरोकिएकै हो त ?चितवन...

Read more »

Posted in: कविता

अतीतका यादहरु

मनु ठाडामगरधनकुटा, हालः काठमाडौकति कूटिल छन् तिम्रा हाँसोहरूकति मूल्यहिन् छन् तिम्रा आँशुहरूकति अर्थहिन् छन् तिम्रा बाचाहरूतर,त्यही अर्थहिनता मै छन् मेरा मनका भावहरूकति दुर्गन्धित छन् ती साथहरूकति तिरस्कृत छन् ती माथहरूकति कुटिल छन् ती दृष्टिहरूतैपनि,तिनै कुटिलता भित्र छन् मेरा आँशुका रापहरूकति अनन्त र भावपूर्ण छन् तिम्रा हरेक शब्दहरूकति पीडादायी छन् हाम्रा भेटघाटहरूकति स्वार्थ पूर्ण छन् तिम्रा शब्दका महलहरू अझैपनि‌...तिनै शब्दमहलभित्रै छन् मेरा मनका भावहरूत्यसैले मलाइ लाग्छ,अझै निश्चल छ तिम्रो मायानिश्वार्थ लाग्छ छ तिम्रो भावनागहिरो लाग्छ तिम्रो सम्झनाकिनकी,तिनै गहिराइ मै छन् मेरा सारा यादहरूमलाई प्यारो छ मेरो अतित अनि तिम्रो साथहरुत्यसैले,तिमीमै समर्पित छन् मेरा सारा वाक्य...

Read more »

Posted in: कविता

गणतन्त्र जनताको जीत बरिलै

सफल घिमिरे गर्विलो अक्षरले यो शिर्षक लेखिसकेपछि म घोषणा हुनै लागेको गणतान्त्रिक नेपालको राजधानीमा रहेको संविधानसभा हल नयाँ बानेश्वरको अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्र तिर झरेँ । भीड प्रति क्षण चाक्लिँदै अनि समान गतिले बाक्लिँदै पनि थियो । यसै क्रममा समानान्तर रुपले मेरो मनमा उहिलेदेखि नै जमेर बसेको संगीत श्रोताले लेखेका गजलको शेर गुञ्जिरहेको थियो ।आफ्नालागि आफै बाँच्ने रीत बरिलै गणतन्त्र जिन्दगीको गीत बरिलैबखान गर्न सुहाउने शब्द कहाँ छकति प्यारो जनताको जीत बरिलैअघि बढ्‍दै जाँदा जति जति म संविधानसभा हलसँग नजिकिँदै जान्थेँ, उति उति हर्षले उज्यालिएका मनहरु देख्थेँ । तिनीहरुलाई देख्दा यस्तो लाग्थ्यो कि यि त्यस्ता जनता हुन् जो भर्खरैमात्र आजीवन कारावासबाट उन्मुक्ति पाएर आफ्नो विजयको हर्ष श्वाश लिइरहेका छन् । तिनको सामाजिक जीवनमा लागेको शक्ति सन्तुलनको...

Read more »

Posted in: निबन्ध

'समयको रङ' भित्रको विविध रङ

रमेश सफर निरौलात्रिवि, किर्तिपुर पुस्तकः समयको रङ (Colour of Epoch)प्रकाशित मितिः २०६४लेखक/गीतकारः टीका चाम्लिङसाहित्य जुनसुकै विधाको भएपनि यो पाठकको भित्री हृदय आह्लादित गर्ने किसिमको हुनुपर्छ । लेखन र प्रयोगका नाममा बेतुक शब्दहरू थुपारेर काव्यलाई क्लिष्ट बनाउनु र पाठकलाई भ्रममा पार्दै आफू अव्बल हुन खोज्नु मूर्खता हो । कुनै पनि कृतिमा विविध पाटाको खोजी गर्ने क्रम नेपाली साहित्यको समालोचना विधामा शुरू भैसकेको छ । एक पठनमा वा लेखनमा एक तरिकाले मात्र कृतिलाई हेर्ने आग्रह चक्रव्यूह सञ्चेतनाको छ । हाम्रो जस्तो गाउँले भरिएको देशमा गाउँले र स्थानीय विम्वको प्रयोगले रचनालाई मिठासपूर्ण बनाइदिन्छ । तर पाठकले खोजेजस्ता रचना गर्ने रचनाकार औलामा गन्न सकिन्छ । यस्ता रचनाकारहरू मध्ये गीतकार टीका चाम्लिङ समयको रङ नामक गीतिसङ्‍ग्रह माफत गाउँले र जातीय विम्वहरू...

Read more »

Posted in: पुस्तक चर्चा

चञ्चल मन

नेत्र आचार्य त्यस दिन तीन दिनको ज्वरोले थलिएर भर्खरै तङ्‍ग्रिए जस्ता देखिने दाढीवाल तपसीले विपश्यनाको प्रवचन दिए । "मन निश्चल र शरीर गतिशील हुँदा मानिस शारीरिक र मानसिक रूपले स्वस्थ हुन्छ" भन्दै ती शान्त पुरुषले प्रवचन टुङ्‍ग्याए । हल बाहिर मज्जाले पानी परिरहेको थियो । साथमा छाता हुनेहरू पछाडि फर्कंदै नफर्की हिँडिहाले । हामी भने त्यहीँ ओतमा बसिरहेका थियौँ । कुनै कामले बाहिर निस्कनुपर्दा प्रवचनमा उपस्थित हुन नभ्याएका एक जना साथीलाई मैले ती सज्जनको प्रवचनको सारसंक्षेप सुनाउँदै गर्दा मित्रले फ्‍याट्ट भने, "आफ्‍नो त मन चञ्चल, शरीर अचल भएर पो खत्तम भा'को रैछ ।" कुरैकुरामा हामीले तिनै साधुसँग एकाध महिना योग सिक्ने निधो गर्‍यौँ । पाँच/छ जना साथी तम्तयार भए । विचरा विमललाई भने समस्या पर्‍यो । उनी योग सिक्न हुरुक्क थिए । तर हरेक बिहान पाँच बजे नै उनी...

Read more »

Posted in: कथा

गीत

सङ्गीता पाण्डेतिम्रो आँखा किन-किन हेरुँ- हेरुँ लाग्छप्रश्न गर्छु उत्तर छैन दिल बहकिँदै जान्छचन्द्रमा झैँ आकाशमा मुस्कुराउँछौ तिमीबादलमुनि लुक्दै मलाई जिस्काउँछौ तिमीकहिलेकाहीँ यस्तो लाग्छ मेरो कल्पनामातिमी बाहेक कोही छैन मेरो जिन्दगीमाल्याउनेछु नवप्रभात तिमीले साथ दिएबस्नेछ अमर माया तिमीले प्रीत दिएआँखाबाट आँसु झर्छ तिमी छुटि दिँदामाया मैले लाएको हुँ तिमीसँगै ...

Read more »

Posted in: गीत

Essay

Rakhi Sawant’s interview and our embarrassment - Abhinaya Thapa My friend was startled by the attitude and ‘indecent’ courage of Indian model and actress Rakhi Sawant in her interview at one commercial channel. According to him, her blatant answers and plastic gestures was what amazed him. I was quite surprised by his reaction, because he grew watching sleazy- greasy Hollywood gossips and even used to narrate it in amiable way. He added that Sawant appeared in the T.V while being with his parents and due to understandability of the Hindi language the embarrassment was unbearable.I also watched that interview and surprisingly our reactions were quite similar. How it could be when even explicit and blatant acts of western figures never produced such awe and discomfiture in us. But a little...

Read more »

Posted in: निबन्ध

कविता

( वि.सं. १९७४ सालमा प्रकाशित सूक्तिसिन्धु कविता संग्रह छाडा साहित्यको बात लागेर प्रतिबन्धमा परेको थियो । वि.सं. २०२४ सालमा जगदम्बा प्रकाशनले यसलाई पुन: प्रकाशन गर्‍यो । त्यसपछि पाठ्‍य सामग्री पसल, काठमाडौँले २०५५ र २०६२ सालमा क्रमश: तेस्रो र चौथो संस्करण प्रकाशन गरेको छ । उसबेला नेपाली कविता साहित्यमा श्रृङ्गारिक भावका कविता लेख्ने प्रसिद्ध प्राय: सबै कविहरूको कविता यसमा समेटिएको छ । नेपाली कवितामा श्रृङ्गारिक भाव धाराको ऐतिहासिक महत्व राख्ने यो सङ्‍ग्रहको एउटा कविता साभार गरेका छौँ । कलेज कलम समूह) प्यारी ! उठौँ कि अब ता कुखुरा कराये । -पण्डित कृष्णप्रसाद रेग्मीप्रतर्‌ भयेछ कि सखी ! चिडिया करायेश्रीसूर्यले अरुणकान्ति पनी फिँजाये ।ताराहरू गगन मण्डलमा हरायेप्यारी ! उठौं कि अब ता कुखुरा कराये ! ।।१।।ढोका खुले घरघरै घरघर् गरायेबाहीर कल्मल सुनिन्छ...

Read more »

Posted in: कविता